Grzybice są nadal popularną chorobą dermatologiczną dotyczącą zwierząt domowych. Objawy, które mogą zaniepokoić, to nasilenie świądu oraz owalne, łuszczące się, wyłysiałe zmiany skórne. Leczenie grzybicy polega na połączeniu terapii ogólnej z miejscową. W leczeniu miejscowym stosujemy takie preparaty jak szampony Alergia pokarmowa. Podrażnienie skóry może być objawem alergii na jeden lub kilka składników podawanego psu pokarmu. Do produktów, które mogą wywołać reakcje alergiczne u psa należą przede wszystkim przeróżne gatunki mięs (w tym wołowina, wieprzowina, drób, jagnięcina), zboża, produkty mleczne oraz jaja. Objawy Psy są narażona na użądlenia, ugryzienia przez owady zwłaszcza teraz w okresie kiedy kwitną kwiaty i dojrzewają owoce. Użądlenie grozi psom ze strony pszczół miodnych i trzmieli , żółtych os czy os pospolitych Wiele psów jest bardzo nimi zainteresowana, bawi się nimi, goni, łapie psykiem. W okresie letnim kiedy psy przebywają Najczęstszymi objawami chorób skórnych u psa są zmiany widoczne na skórze zwierzęcia: pryszcze u psa. strupki na skórze psa. wypadanie sierści u psa. grudki i krosty u psa. Łupież u psa. wysypka u psa (pokrzywka) Wśród innych objawów wymienić należy: pękanie i krwawienie skóry. . shutterstock Alergie pokarmowe u psów stają się coraz większym problemem. Dlaczego się tak się dzieje? Jak karmić psy z alergiami? Co to jest dieta eliminacyjna? Sprawdźmy. Spis treści - kliknij Alergia pokarmowa u psa to schorzenie wynikające z reakcji alergicznej na dany alergen. Aby dowiedzieć się czy mamy do czynienia z alergią pokarmową (czyli znaleźć alergen) możemy spróbować wprowadzić psu dietę eliminacyjna dla psa to najbardziej wiarygodne narzędzie diagnostyczne, aby sprawdzić, czy nasz pies na pewno ma alergię pokarmową i jaki składnik diety uczula go najbardziej. Dieta eliminacyjna u psa W pierwszej kolejności należy sporządzić listę pokarmów, jakie nasz pies jadł do tej pory i wykluczyć je całkowicie na czas diety eliminacyjną warto rozpocząć od podawania karmy hydrolizowanej. Jest to taki rodzaj karmy, w której białko, w procesie technologicznym, rozbijane jest na aminokwasy, których po procesie zobojętnienia organizm nie jest w stanie rozpoznać jako alergenów. Wprowadzanie karmy hydrolizowanej powinno odbywać się stopniowo, tak samo, jak przy zmianie każdej innej karmy na eliminacyjna rozpoczyna się w dniu, kiedy pies otrzymuje już pełną porcję tylko i wyłącznie karmy hydrolizowanej. Przez 6-12 tygodni pies powinien otrzymywać karmę hydrolizowaną, aby wyciszyć układ immunologiczny i zminimalizować wszystkie objawy alergii, które występowały do tej pory. Jeśli po tym czasie objawy minęły, to z dużym prawdopodobieństwem przyjąć można, że pies ma alergię dowiedzieć się, na jakie konkretnie alergeny reaguje pies należy przeprowadzić tzw. próby prowokacji. Polegają one na czasowym przywróceniu wcześniejszych źródeł białka i może trwać nawet do 10 dni. W tym czasie podajemy jedno wybrane źródło białka bądź węglowodanu i obserwujemy psa. Jeżeli w trakcie podania tego źródła białka lub węglowodanu wystąpi jakikolwiek objaw alergii (świąd, zaczerwienienie itp.), to natychmiast odstawiamy pokarm i już wiemy, że to on jest alergenem, którego należy unikać w diecie naszego psa. W próbach prowokacji możemy stosować karmy gotowe, ale monobiałkowe lub podać kawałek danego mięsa czy np. ryż, prowokacji powinny być również poprzedzone konsultacją z lekarzem weterynarii, ponieważ po wcześniejszym wyciszeniu organizmy karmą hydrolizowaną reakcja alergiczna może być intensywniejsza. Szukasz karmy dla psa alergika? Ta karma może być pomocna Dieta domowa na alergie pokarmową Aby przygotować domową dietę eliminacyjną należy wprowadzić takie źródła białka, tłuszczów i węglowodanów, których pies jeszcze nie jadł. Każdy składnik należy wymieniać pojedynczo i stosować go minimum 4 tygodnie. Niestety zwierzę może być uczulone jednocześnie na kilka białek, dlatego taka dieta jest trudna i długotrwała w stosowaniu oraz wymaga pewnego doświadczenia. W diecie domowej ciężko jest także zbilansować wszystkie składniki pokarmowe. Jeśli właściciel podejmie się takiego zadania warto zasięgnąć rady dietetyka lub lekarza weterynarii. Karmy hipoalergiczne dla psów Jeśli po diecie eliminacyjnej i próbach prowokacji wiesz już, że Twój pies jest alergikiem, to możesz u niego stosować karmy hipoalergiczne. Są to odpowiednio zbilansowane karmy jakości premium, charakteryzujące się prostym i krótkim składem oraz składnikami wiadomego pochodzenia. Pies alergik ma bardzo specyficzne potrzeby, dlatego należy unikać karm zawierających powszechne alergeny np. kurczaka, pszenicę czy kukurydzę. Rodzaje karm hipoalergicznych Karmy monobiałkowe – w odróżnieniu od karm standardowych, zawierających kompozycje różnych białek, taka dieta ma tylko jedno źródło białka pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego. Ten rodzaj karmy będzie odpowiedni do przeprowadzenia prób prowokacji lub do codziennego podawania jeśli wiesz, że twój pies nie jest uczulony akurat na to źródło hydrolizowane – białko, w procesie technologicznym, rozbijane jest w takich karmach na aminokwasy, których po procesie zobojętnienia organizm nie jest w stanie rozpoznać jako to karmy idealne do przeprowadzenia diety eliminacyjnej lub jeśli twój pies jest uczulony na wiele alergenów, wystepujących w większości karm z krótkim składem – wybierając karmy z krótkim składem łatwiej będzie uniknąć składnika uczulającego psa, ponieważ alergenem mogą być także barwniki czy konserwanty występujące w karmach. Tego typu karmy są produktami dobrej jakości, a składniki wykorzystane do ich produkcji są deklarowanego przez producenta źródła psa alergika powinien wybierać karmy zawierajace takie składniki, które nie są częstymi alergenami w diecie naszych pupili, a jednocześnie dostarczają odpowiednich substancji i są łatwostrawne. lek. wet. Angelika Kita-KnapekAbsolwentka Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu na kierunku weterynaria oraz zootechnika. W pracy zajmuje się przypadkami internistycznymi oraz onkologicznymi. Zainteresowania koncentruje wokół dermatologii i anestezjologii. Miłośniczka natury oraz zwierząt wszelkiej maści. Na co dzień mama i posiadaczka dwóch kotów: maine coona Gorda i europejskiej kotki Muu. Szukasz karmy dla psa alergika? Ta karma może być pomocna Chcesz poznać inne porady żywieniowe? Alergie u psów to poważny problem, z którym musi się zmierzyć coraz więcej psich pacjentów. Nie należą one do rzadkości, a co więcej, właściciele często nie wiążą objawów występujących u ich pupili z alergią. Wynika to z wielu czynników, ale przede wszystkim z tego, że alergia u psów nie zawsze będzie objawiać się w taki sam sposób, jak alergia u ludzi. Spis treści:1. Rodzaje alergii u psa2. Atopowe zapalenie skóry u psa3. Alergiczne pchle zapalenie skóry (apzs)4. Alergie kontaktowe5. Alergia pokarmowa6. Alergia u psa – diagnoza7. Alergia u psa – Leki Leki Glikokortykosteroidy (sterydy) Przeciwciała Immunoterapia alergenem, czyli Nnkt (niezbędne, nienasycone kwasy tłuszczowe) Leki stosowane Kąpiele lecznicze8. Podsumowanie Objawy ze strony górnych dróg oddechowych, takie jak: katar sienny, kichanie czy astma, w zasadzie u psów nie występują. Pies alergik przede wszystkim będzie cierpiał z powodu świądu skóry! Często w odpowiedzi na te słowa słyszę od właściciela: „Ale mój pies się nie drapie!”. Po dokładnym wywiadzie okazuje się jednak, że pupil faktycznie się nie drapie, ale pół nocy liże przednie łapki i notorycznie trzepie uszami… Tak więc wszelkie formy drapania się, ocieranie się, intensywne lizanie łap, wygryzanie sierści, przewlekłe problemy z uszami, zaczerwienienie okolicy pyska czy oczu to najczęstsze objawy alergii u psa. Kłopot z alergią polega przede wszystkim na tym, że nie da się jej zdiagnozować podczas pierwszej wizyty, czego często oczekuje właściciel. Co gorsza, nie da się z niej także wyleczyć psa. Farmakologicznie można jedynie na chwilę zlikwidować świąd lub wyleczyć stan zapalny skóry. Jednak aby objawy alergii nie nawracały, należy przede wszystkim unikać alergenów. Tak więc alergia psa przede wszystkim wymaga od właściciela wiedzy, czujności i odpowiedniego postępowania ze swoim pupilem, dostosowanego do rodzaju alergii, która występuje u czworonoga. Rodzaje alergii u psa Zacznijmy zatem od podstaw. U psów występują cztery rodzaje alergii: Wziewna – czyli wywoływana przez alergeny wziewne, zwane środowiskowymi. Psy z silnie rozwinięta alergią środowiskową cierpią na tak zwaną atopię (atopowe zapalenie skóry, AZS) Kontaktowa, AKZS (alergiczne kontaktowe zapalenie skóry) – ten rodzaj alergii powstaje przy bezpośrednim kontakcie z alergenem ze środowiska. Alergiczne pchle zapalenie skóry, APZS – jest to najbardziej powszechna alergia u psów. Pokarmowa – występuje, gdy alergenem jest cząsteczka pokarmu, który zwierzę spożyło. Atopowe zapalenie skóry u psa AZS (atopowe zapalenie skóry) – uwarunkowana genetycznie choroba powstająca z powodu nadwrażliwości na alergeny typu I, których obecność powoduje wytwarzanie w organizmie psa przeciwciał z grupy IgE. Cały mechanizm powstawania przeciwciał jest dość skomplikowany, jednak na potrzeby objaśnienia problemu postaram się przybliżyć tę tematykę jak najprościej. W wyniku pierwszego kontaktu z alergenem organizm uczula się i wytwarza odpowiednie komórki (przeciwciała) przeciwko danej substancji. Przy ponownym kontakcie z alergenem przeciwciała IgE łączą się z nim, uwalniając mediatory zapalne, jak np. histamina. To właśnie one są przyczyną miejscowego świądu skóry psa. Jednocześnie uruchamiana jest kaskada kolejnych reakcji o podłożu immunologicznym (podejrzewa się tu rolę przeciwciał IgG oraz limfocytów T) i zapalnym, które również przyczyniają się do powstania zmian skórnych. Mówiąc krócej: pies, wdychając pyłki np. brzozy, jeśli jest na nią uczulony, będzie cierpiał na świąd skóry i związane z tym dermatozy. Odpowiednik tego rodzaju alergii u ludzi to właśnie alergia wziewna. Najczęstsze alergeny wziewne u zwierząt to: roztocze kurzu domowego, pleśń, roztocze spiżarniane, pyłki drzew (brzoza, jesion, dąb, topola etc.), trawy (żyto, aksamitka etc.), alergeny roślinne (babka lancetowata, kąkol, czerwona koniczyna etc.) Alergia środowiskowa może zatem mieć charakter sezonowy, gdy alergeny pojawiają się tylko w określonej porze roku, np. czas pylenia brzozy to przełom kwietnia i maja. Może także trwać przez cały rok, gdy pies wykazuje alergie np. na roztocze kurzu. AZS najczęściej pojawia się u młodych psiaków, bardzo często do 4. roku życia. Dawniej uważano, że nie pojawia się później niż do 10. roku życia psa, jednak aktualnie literatura podaje także przypadki atopii u psów starszych. Oznacza to, że pies, podobnie jak człowiek, może uczulić się na alergeny, gdy jest dojrzały, a nawet będąc już w podeszłym wieku. Ten typ alergii często sprzężony jest z rasą, a także, w przypadku gdy mówimy o atopii – uwarunkowany genetycznie. Rasy, które mają do niej skłonność, to przede wszystkim: west highland white terrier, buldogi, buldożki, bulteriery, cocker spaniel, labrador, owczarek niemiecki. Warto jednak wiedzieć, że tak naprawdę każdy pies może okazać się atopikiem. Podstawowe objawy AZS to przede wszystkim świąd, który doprowadza do samouszkadzania naskórka, a nawet skóry właściwej. Świąd u psa rozpoznamy po zachowaniach takich jak: intensywne wylizywanie tylnych lub przednich łap i pachwin, drapanie się po brzuchu, intensywne gubienie sierści (całoroczne), zaczerwienienie skóry pod pachami lub w pachwinie. Pamiętajmy, że jeśli nie widzimy, że pies się drapie, to nie znaczy, że go nie swędzi! Kolejne objawy alergii to: przewlekłe zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego, zapalenie spojówek, zaczerwienienie okolicy pyska, zmatowiona sierść, łupież. Nierzadko wskutek notorycznego świądu widoczne są charakterystyczne przebarwienia sierści (staje się ona brązowa w miejscu wylizywania) czy też powierzchniowe otarcia naskórka, strupy na głowie i uszach. U niektórych psów w wyniku przewlekłego zapalenia skóra na brzuchu może ściemnieć (hiperpigmentacja). Świądowi skóry często towarzyszy rumień oraz zapalenie bakteryjno-grzybicze (najczęściej wywołane drożdżakami Malassezia spp., oraz bakteriami z grupy Staphylococcus spp. i Streptococcus spp.). Zapaleniu mogą towarzyszyć wykwity skórne (krosty, grudki, zaskórniki), a nawet wysięk zapalny. Pacjent z alergią ma osłabioną naturalną ochronę skóry (tak zwaną barierę naskórkową), a także zwiększony poziom kolonizacji bakterii. Mówiąc wprost – jest bardziej podatny na zapalenia skóry. Zapalne zmiany skórne dodatkowo nasilają świąd. Im większe swędzenie skóry, tym pies bardziej się drapie, intensywniej wylizuje i tym silniejsze w efekcie jest zapalenie. Koło się zamyka, a stan psa tylko pogarsza. Gdzie skóra swędzi? Praktycznie na całym ciele psa. Najczęściej są to obszary, na których widać zmiany skórne, czyli: okolice pyska, małżowiny uszu, pachy, pachwiny, skóra brzucha, przestrzenie międzypalcowe. Patrząc na tak zwaną mapę dermatologiczną psa – czyli miejsca szczególnie podatne na świąt – łatwo zauważyć, że w przypadku alergii są one zależne od rasy. I tak u owczarków niemieckich objawy świądu na tle alergii będą występować głównie na skórze brzucha, a u yorków w przestrzeniach międzypalcowych. Wynika to z miejscowego uwalniania się histaminy dokładnie tam, gdzie jest najwięcej komórek zapalnych u danego psa czy nawet danej rasy. Pamiętajmy, że zaognione i zaczerwienione zmiany na skórze świadczą o jej zapaleniu, które ma charakter przewlekły i nawracający. W takiej sytuacji należy podjąć leczenie odpowiednimi lekami przeciwzapalnymi, antybiotykami, a nawet lekami przeciwgrzybiczymi. W terapii zapalenia skóry dużą rolę odgrywają szampony lecznicze. Pamiętajmy, że w takiej sytuacji jest to leczenie jedynie wtórego problemu, a nie alergii, czyli problemu pierwotnego. Wyleczona z zapalenia skóra przestaje być zaczerwieniona, a pies odczuwa ulgę. Jeśli jednak nie wyeliminujemy alergenów ze środowiska, zmiany zapalne będą nawracać. Psy wykazujące objawy AZS niestety dość często cierpią także z powodu APZS, a także wykazują alergię pokarmową. W takim przypadku diagnostyka jest bardziej skomplikowana. Dieta eliminacyjna odgrywa istotną rolę u psów z silnie rozwiniętym atopowym zapaleniem skóry. Atopia to dla lekarza weterynarii dość poważny problem – zarówno diagnostyczny, jak i terapeutyczny. Lekarz musi bowiem wykluczyć inne dermatozy objawiające się świądem. Warto pobrać próbki do przeprowadzenia cytologii oraz zeskrobinę czy próbki do biopsji, a nawet wykonać posiew mikologiczny. Na świąd u pacjentów z atopią zazwyczaj skuteczne są glikokortykosteroidy, po których podaniu objaw ustaje. Alergeny środowiskowe wywołujące alergie u psa, w odróżnieniu od alergenów pokarmowych, możemy wykryć testami alergicznymi. Wynika to z faktu, że w tym przypadku powstaje jedna klasa przeciwciał (IgE) i możliwe jest wykonanie testów alergicznych – z krwi (serologicznych) lub śródskórnych (polecane przez dermatologów, uważa się, że są bardziej dokładne). Testy śródskórne polegają na podaniu pod skórę alergenu i odczytu po 24 i po 48 godzinach miejscowego odczynu na konkretny alergen. Za celowością takich testów przemawia przede wszystkim określenie alergenów środowiskowych, ale także fakt, że jest to wstęp do rozpoczęcia immunoterapii, czyli odczulania. Przed przystąpieniem do testów należy jednak pamiętać o istotnej rzeczy: aby przed przeprowadzeniem testów alergicznych nie podawać glikokortykosteroidów minimum przez 2-3 tygodnie (często leki te stosowane w terapii świądu u alergików i atopików). Testy śródskórne najlepiej wykonywać w okresie zimowo – jesiennym, gdyż wyniki są bardziej wiarygodne. W przypadku alergii środowiskowej należy przede wszystkim unikać częstego kontaktu z alergenami. Oto kilka prostych sposobów: Podczas pylenia traw czy drzew warto stosować regularne kąpiele lecznicze, aby zmyć pyłki z sierści psa. Odpowiednio dobrane przez lekarza weterynarii szampony pomagają utrzymać równowagę skóry oraz ograniczyć świąd i rozwój stanu zapalnego. Podczas koszenia trawy oraz kilka godzin po nim pylenie jest największe, dlatego w tym czasie należy ograniczyć wychodzenie psa na dwór, a nawet pozamykać wszystkie okna w mieszkaniu. Jeśli wiemy, że najsilniejsze objawy alergii występują sezonowo, np. w lipcu, gdy pyli dana roślina, w tym czasie powinniśmy ograniczać spacery i swobodne bieganie psa po ogrodzie, parku lub łące. W przypadku psiego alergika uczulonego na roztocze kurzu domowego (według literatury alergię na roztocze wykazuje 65-90% psich alergików) należy codziennie odkurzać w domu (stosować odkurzacze bezworkowe) i regularnie kąpać psa. Ponieważ głównym pokarmem dla roztoczy kurzu domowego jest naskórek, należy także często zmieniać pościel (jeśli pies śpi z nami w łóżku), a najlepiej stosować pościel dla alergików. Należy także regularnie prać psie posłanie, koce, sprzątać kojec etc. Jeśli jesteśmy właścicielami psa alergika uczulonego na roztocze spiżarniane, w przypadku gdy spożywa on suchą karmę, należy dzielić ją na porcje i mrozić przez kilka dni przed podaniem. Alergiczne pchle zapalenie skóry (APZS) APZS, czyli kontaktowe zapalenie z powodu kontaktu z pchłą – alergenem w tym przypadku jest ślina lub jad pchły. W momencie ugryzienia psa, nawet przez jedną małą pchełkę, dochodzi do silnej reakcji alergicznej skóry. Jest to najczęstsza alergia występująca u psów. Choroba nie ma predylekcji rasowych czy genetycznych i może wystąpić w każdym wieku. W jej przebiegu dochodzi do reakcji alergicznej typu wczesnego i późnego. Świąd występuje głównie w okolicach zadu i nasady ogona. Skóra może być zaczerwieniona i wykazywać objawy zapalenia. Często obserwuje się łysienie w tej części ciała psa. Charakterystyczny jest brak pcheł czy ich odchodów. Reakcja alergiczna może trwać nawet 2 tygodnie od czasu ugryzienia przez pchłę. U psów wykazujących ten typ alergii preparaty przeciwpchelne powinny być podawane całorocznie, ponieważ jeśli alergia pojawiła się u czworonoga raz, będzie występowała u niego już do końca życia. Alergie kontaktowe Reakcja nadwrażliwości typu IV, czyli tak zwana reakcja późna. Alergenem kontaktowym bardzo często jest chrom, ale może nim być także: cement, guma, formaldehyd, inne chemikalia, rodentycyty, pestycydy, a nawet niektóre rośliny, jak np. bluszcz, czy też leki, jak np. nadtlenek benzoilu. W wyniku wniknięcia alergenu przez skórę powstaje rumień i miejscowy odczyn zapalny. Alergia kontaktowa często pojawia się na dystalnych częściach łap lub na skórze brzucha w wyniku bezpośredniego kontaktu z alergenem, np. obecnym na podłożu. Alergia pokarmowa Podobnie jak atopia, alergia pokarmowa może wystąpić u psa w każdym wieku, ale najczęściej diagnozujemy ją przed 4. rokiem życia. Alergię pokarmową nazywa się niesezonową alergiczną chorobą skóry. Trofoalergenem (alergenem pokarmowym) może być w zasadzie każdy składnik diety. Najczęściej jest nim jednak białko (o cząsteczkach wielkości powyżej 30 KdA). Tłuszcze i węglowodany nie wywołują alergii, mogą jednak powodować nietolerancję pokarmową. W gabinecie nierzadko słyszę stwierdzenie: „Ale on zawsze jadł tę karmę i nic mu nie było”. Rozumiem to zdziwienie, ale niestety okazuje się, że teraz pies jest na karmę uczulony. Nie ma tu etapu przejściowego. Dobrze jest zatem zrozumieć mechanizm powstawania alergii, aby wiedzieć, co i jak należy robić i na co zwracać uwagę u cierpiącego na nią psa. Należy także pogodzić się z faktem, że diagnozowanie tego problemu nie jest proste, a kluczową rolę odgrywa dieta eliminacyjna. Alergie pokarmowe stanowią aż 30% chorób skóry na tle alergicznym. Charakterystyczne dla nich są brak sezonowości oraz brak rekcji na sterydoterapię. Oznacza to, że po podaniu leków sterydowych nie ma stuprocentowych efektów zniesienia świądu. Objawy tego typu alergii są dość podobne do objawów atopii – to przede wszystkim świąd o różnym stopniu nasilenia oraz związane z nim zapalenie skóry. Jednak trudno tu mówić o mapie dermatologicznej psa – świąd może bowiem występować nawet na całym ciele. Do najczęstszych objawów alergii pokarmowej zaliczamy zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego (diagnozowane aż u 55% psów z alergią). W tym przypadku bardzo często stwierdza się nadmiar wydzielanej woskowiny (woszczynowo-rumieniowe zapalenie), przewlekłe zapalenia powodowane przez drożdżaki Malasessia spp. lub na tle bakteryjnym. Związane z tym objawy to: trzepanie uszami, bolesność okolicy ucha, zaczerwienienie i obrzęk zewnętrznego przewodu słuchowego oraz małżowiny usznej. Należy zwrócić uwagę, że jeżeli alergen podawany jest co jakiś czas, np. w smaczkach, świąd oraz objawy także będą występowały co jakiś czas. Masa cząsteczkowa alergenów pokarmowych wywołujących reakcje ludzi wynosi 10‑70 KdA, u zwierząt natomiast nie jest ona do końca znana. Podejrzewa się, że wielkość trofoalergenu musi być większa niż 30 KdA, jednak do końca nie wiadomo, jak duże cząsteczki pokarmowe mogą wywołać objawy alergii. U psów istnieje możliwość reakcji krzyżowej, podobnej do tych, które występują u ludzi. Na przykład uczulenie na brzozę może dawać objawy po zjedzeniu jabłka. Reakcje takie u zwierząt nie są jednak do końca poznane. W mechanizmie reakcji na alergen pokarmowy u zwierząt, w odróżnieniu od ludzi, dominuje nadwrażliwość zarówno typu I jak i III, czyli kompleksów immunologicznych. Cała reakcja alergiczna i jej mechanizm niestety także nie są do końca znane. Wiemy, że biorą w niej udział nie tylko przeciwciała IgE, ale także IgG oraz limfocyty T. Świąd skóry powstaje w wyniku uwolnienia mediatorów zapalnych, takich jak np. histamina, z komórek tucznych jelit czy skóry. Ponadto należy wspomnieć, że alergia pokarmowa powstaje wtedy, gdy podstawowe mechanizmy układu odpornościowego nie funkcjonują prawidłowo, a na dodatek zwierzę spożyło alergen. Podstawowe czynniki sprzyjające ujawnieniu się alergii to pasożyty jelitowe czy infekcja w obrębie przewodu pokarmowego, które zaburzają miejscowo funkcjonowanie przeciwciał z klasy IgA. Dodatkowo coraz częściej mówi się o zależności występowania alergii pokarmowych u psów od czynników genetycznych, a także od rasy. W przypadku alergii pokarmowej należy zdiagnozować, co uczula psa. W tym celu konieczne jest zastosowanie diety eliminacyjnej przez okres 8-12 tygodni, a następnie wykonanie próby prowokacyjnej. Nie jest to proste zadanie, ale jeśli będziemy przestrzegać odpowiednich zasad, szybko zorientujemy się, który konkretnie składnik bądź które składniki pokarmowe wywołują niepożądane objawy u naszego pupila. Analiza dostępnych karm oraz ich składów, która pozwoli nam na unikanie konkretnych alergenów pokarmowych, wymaga wiele cierpliwości i pracy właściciela. Cały proces jest dość czasochłonny i wymaga dyscypliny od wszystkich domowników, sąsiadów czy przyjaciół. Jednak dobranie odpowiedniej karmy przynosi oczekiwane efekty i pozwala funkcjonować bez konieczności częstych wizyt u lekarza weterynarii. Alergia u psa – diagnoza Diagnozowanie alergii pokarmowej jest trudne. Podstawową informacją jest to, że u psów przeciwciała wytwarzane są po spożyciu każdego składnika pokarmowego. Oznacza to, że zarówno u chorych psów – alergików, jak i u psów zdrowych – niealergików można wykryć przeciwciała przeciw danemu składnikowi pokarmowemu. Badania zmian stężeń tych przeciwciał, mimo idącej naprzód technologii, nie są na tyle czułe i specyficzne, aby precyzyjnie określić alergeny pokarmowe dla danego psa. W związku z tym wykonanie testów na alergie pokarmowe wiąże się z możliwym błędnym wynikiem. Dlatego rozpoznanie alergii pokarmowej u psa polega głównie na wykluczeniu innych dermatoz o podobnych objawach. W tym celu wykonuje się badania kliniczne oraz badania dodatkowe skóry (cytologia, zeskrobina, posiew, biopsja etc.). Jedynym sposobem zarówno potwierdzenia alergii pokarmowej, jak i ustalenia trofoalergenów jest zastosowanie diety eliminacyjnej, a następnie próby prowokacyjnej u psa. Jest to bardzo ważne, aby funkcjonować z psem bez ciągłych wizyt w gabinecie weterynaryjnym. W pierwszej kolejności należy zawsze wykluczyć inne choroby (dermatozy, a także psychodermatozy) objawiające się świądem. Ze zmienionych zapalnie miejsc na ciele psa należy pobrać materiał do cytologii, zeskrobinę, oraz wykonać inne niezbędne badania, w tym badania krwi, a niekiedy także biopsję skóry. Pamiętajmy, że stwierdzenie zapalenia grzybiczo-bakteryjnego skóry nie wyklucza alergii u psa! Aż u 70% psów z alergią diagnozuje się wtórne zapalenie skóry! Antybiotykoterapia Stosowana w celu wyleczenia bakteryjnego zapalenia skóry jest nieodzowną częścią leczenia objawów alergii u psów. Jeżeli istnieje taka możliwość, warto pobrać wymaz na posiew bakteryjny wraz z antybiogramem. Leczenie bakteryjnego zapalenia skóry wymaga wysokich dawek odpowiedniego antybiotyku. Nierzadko antybiotykoterapia trwa minimum 3-4 tygodnie. Leki przeciwgrzybicze Stosowane są w sytuacji, gdy wskutek alergii dojdzie do wtórego grzybicznego zapalenia skóry. W takim przypadku leczenie dostosowywane jest do rodzaju grzyba, jaki został stwierdzony w hodowli, a leki stosuje się w odpowiednio dobranych dawkach i według odpowiednich schematów. Leki antyhistaminowe To główne leki stosowane w leczeniu alergii u ludzi. Niestety w przypadku psów sprawdzają się jedynie u około 15% pacjentów i tylko w początkowej fazie alergicznego zapalenia. Reakcja na nie jest bardzo indywidualna, dlatego też nie są to leki stosowane z wyboru. Wynika to w głównej mierze z odmiennej patofizjologii powstawania alergii u ludzi i u zwierząt. U psów jest ona bardziej skomplikowana, a histamina nie jest w ich przypadku dominujący mediatorem zapalnym. Glikokortykosteroidy (sterydy) To leki przeciwświądowe i przeciwzapalne. Są to leki pierwszego wyboru stosowane w celu zwalczania świądu i zapalenia u psów. Należy je aplikować w odpowiednich dawkach. Glikokortykosteroidy można stosować miejscowo, ale należy robić to uważnie, tak aby pies nie zlizywał preparatu. Glikokortykosteroidy zawsze powinny być stosowane pod okiem lekarza weterynarii i nie należy stosować ich nieprzerwanie, gdyż długotrwałe używanie tych środków wiąże się ze skutkami ubocznymi. Jeżeli pies wymaga stałego podawania leków, należy dostosować je tak, aby otrzymywał jak najmniejsze dawki w jak największych odstępach czasu. W takim przypadku warto też wypróbować terapię innymi lekami. Pamiętajmy, że sterydów należy używać jak najrzadziej – tylko wtedy, kiedy stan kliniczny czworonoga naprawdę tego wymaga. Cyklosporyna Lek o działaniu immunosupresyjnym i immunomodulującym, wpływającym na konkretne komórki biorące udział w reakcji alergicznej organizmu. Działa przeciwświądowo i przeciwzapalnie. Bardzo dobry, silny i skuteczny preparat, który można stosować w terapii atopii u psów jednocześnie z odczulaniem pacjenta. Wykorzystuje się go głównie u psów z zaawansowaną atopią. Stosowanie cyklosporyny niesie mniej skutków ubocznych niż terapia glikokortykosteroidami. Przeciwciała monoklonalne Coraz częściej stosowane są w terapii psów, szczególnie u całorocznych alergików środowiskowych. Przeciwciała te skierowane są przeciwko interleukinie, biorącej udział bezpośrednio w wywoływaniu świądu podczas reakcji zapalnej i alergicznej u psa. Lek doskonale niweluje świąd, a także ma działanie przeciwzapalne. Jest on szczególnie cenny w wypadku psów z ciężką atopią. Lek podaje się formie zastrzyku, raz w miesiącu. Niestety, zdarzają się jednak przypadki gdzie lek nie zadziała, lub skuteczny będzie jedynie w wyższej dawce, co wiąże się z niemałym kosztem. Oklacytynib To lek działający jako inhibitor kinaz janusowych (JAK). Przeznaczony jest do stosowania u psów z atopią. Jego działanie przeciwświądowe jest bardzo szybkie i skuteczne. Znajduje zastosowanie jako alternatywa dla terapii glikokortykosteroidami. Należy jednak pamiętać o możliwych skutkach ubocznych tego leku. Przeciwskazany jest u psów ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową lub przewlekłym zapaleniem. Immunoterapia alergenem, czyli odczulanie Stosuje się ją tylko u atopików, po wykonaniu testów na alergeny środowiskowe. Skuteczność odczulania u zwierząt wynosi około 50%, jednak wiele psów wykazuje zmniejszenie objawów alergii. Immunoterapia polega na podawaniu w formie iniekcji małych dawek alergenów. Zastrzyki najczęściej wykonywane są przez właściciela w domu, co kilka dni lub raz na tydzień. Odczulanie trwa zazwyczaj około 6 miesięcy. Taki rodzaj leczenia przynosi efekty głównie u psów młodych. Zdarza się również, że zaostrza ono objawy alergii, lub wręcz przeciwnie – po prostu nie ma żadnych efektów kuracji. W niektórych przypadkach, gdy wyniki wskazują uczulenie na więcej niż 3 alergeny, odczulanie nie jest wskazane. NNKT (niezbędne, nienasycone kwasy tłuszczowe) Kwasy omega-6 i omega-3, stosowane w odpowiednich proporcjach. Ograniczają one stan zapalny skóry, a nawet pozwalają zmniejszyć dawki stosowanych glikokortykosteroidów. Wykazano, że w eliminacji świądu działają synergistycznie z innymi lekami. Suplementacja NNKT to dość istotny element terapii atopika. Pamiętajmy, aby przy wyborze suplementu sprawdzić skład oraz przyswajalność składników preparatu. Czytaj więcej: Kwasy omega-3 i -6 w diecie psa Leki stosowane miejscowo Maści, kremy czy balsamy nie są najlepszym rozwiązaniem dla zwierząt, gdyż zastosowany preparat może szybko zostać zlizany i jedynie zaszkodzić psu. Dodatkowo miejscowe stosowanie glikokortykosteroidów na skórę może doprowadzić do jej dysfunkcji, a nawet atrofii. Balsamy mogą sklejać sierść i stwarzać dobre warunki do rozwoju bakterii, dlatego też terapia alergicznego zapalenia skóry opiera się w głównej mierze na leczeniu ogólnoustrojowym. Bezpośrednio na skórę można stosować preparaty np. w formie spot-on, wspomagające naturalną barierę skórną czy łagodzące świąd. Kąpiele lecznicze Są ważnym elementem zarówno terapii zapalenia skóry, jak i codziennej pielęgnacji psa alergika. Regularnie wykonywane pozwalają na utrzymanie odpowiedniej flory naskórnej oraz oczyszczają sierść i skórę psa z pyłków i roztoczy kurzu. Odpowiednio dobrane szampony nie podrażniają skóry psa, a niektóre wykazują działania przeciwświądowe (np. z wyciągiem z owsa), przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze lub łagodzące. Pamiętajmy, że szampony lecznicze muszą być przeznaczone dla zwierząt, a nie dla ludzi! Nawet najlepsze emolienty na atopię przeznaczone dla człowieka mogą psu jedynie zaszkodzić! Kąpiel lecznicza polega na tym, że po nałożeniu szamponu na skórę i sierść czworonoga pozostawiamy go na ok. 10-15 minut i dopiero po tym czasie spłukujemy. PODSUMOWANIE Pacjent alergik taki się urodził i taki już będzie do końca życia – to ważne stwierdzenie, z którym każdy właściciel psa alergika lub atopika powinien się oswoić. Takie zwierzę potrafi naprawdę dobrze funkcjonować, jeśli jego opiekun wie, jak unikać alergenów. W przypadku alergii pokarmowej czy kontaktowej, gdy znamy czynniki uczulające, sprawa jest dość prosta. Nie tak łatwo jest jednak postępować z psem z atopią, czy też z psem, u którego występują wszystkie rodzaje alergii. W takim przypadku należy przestrzegać podstawowych zasad, aby jak najrzadziej doprowadzać do zaostrzenia objawów. Przewlekłe, nawracające objawy alergii mogą bowiem doprowadzić do poważnego uszczerbku na zdrowiu psa. W wypadku pojawienia się pierwszych objawów zapalenia skóry czy świądu należy jak najszybciej udać do gabinetu weterynaryjnego, aby lekarz rozpoczął odpowiednie leczenie i zatrzymał reakcję immunologiczną organizmu. Leczenie alergika jest wielokierunkowe – obejmuje zarówno unikanie alergenów, miejscowe stosowanie preparatów, kąpiele lecznicze, odczulanie, jak i leczenie ogólnoustrojowe. Obecnie w medycynie weterynaryjnej dostępne są bardzo dobre i skuteczne leki przeznaczone dla atopików. Rodzaj leków oraz ich dawki ustala lekarz weterynarii, dopasowując je indywidualnie do danego pacjenta i biorąc pod uwagę także możliwości finansowe właściciela. Sposoby leczenia zależą w głównej mierze od występujących objawów, rodzaju alergii, wieku pacjenta, jego rasy, masy ciała oraz współistniejących chorób. Małgorzata Glema, lekarz weterynarii Alergia pokarmowa to reakcja niepożądana na pokarm, która jest przyczyną około 1 – 6% wszystkich chorób skóry, czyli dermatoz. Jest dosyć częstą przypadłością psów, objawiającą się uporczywym, niezależnym od pory roku świądem. Dowiedz się, jak rozpoznać alergię pokarmową i jakie są jej konsekwencje. Pierwsze oznaki alergii pokarmowej pojawiają się zazwyczaj w pierwszych latach życia psa, ale nie jest to regułą – może się ona rozwinąć właściwie w każdym wieku. Najsilniejszymi alergenami są białka i to właśnie niektóre z nich są przyczyną wystąpienia niepożądanych reakcji na pokarm. Co ciekawe, niemieckie badania pokazują, że 90% przypadków pokarmowej stanowią psy, a jedynie 10% koty. Jakie są objawy alergii pokarmowej u psa? Alergia pokarmowa występuje głównie w postaci skórnej i pokarmowej. Zazwyczaj pierwszym objawem jest świąd. Pies intensywnie wydrapując sierść i skórę, przyczynia się do tworzenia ran. Często zwierzęta ocierają się o przedmioty i liżą boki ciała, brzuch oraz pachwiny, próbując złagodzić dyskomfort. Mogą pojawić się również problemy z uszami, stają się zaczerwienione i brzydko pachną. Pojawiają się wyłysienia wokół oczu i na łapach. Sierść zwierzaka matowieje, niekiedy pojawia się na niej łupież. Natomiast w postaci pokarmowej alergii pojawiają się wymioty, gazy oraz biegunka. Jednak występuje ona znacznie jest obserwacja psa, w razie pojawienia się niepokojących objawów, należy udać się do lekarza weterynarii. Potencjalne alergeny u psów. Najpopularniejszymi alergenami u psa jest: wołowina, mleko krowie, pszenica, jagnięcina, kurczak, jaja kurze oraz soja. Niestety produkty te są również najczęściej stosowanymi składnikami w wielu karmach komercyjnych. W przypadku mleka, niezależnie w jakiej ono jest postaci (mleko odtłuszczone, pełne czy w proszku) i tak może wywoływać reakcje alergiczne. Należy również uważać na „alergeny ukryte” – nawet w rybach z puszki mogą znajdować się śladowe ilości kazein i białek serwatkowych. Dieta eliminacyjna Zarówno dieta eliminacyjna, jak i próba prowokacyjna służą do diagnostyki alergii pokarmowej. Kluczem do sukcesu jest stopniowa zmiana diety i zastąpienie dotychczasowej karmy innym, jednym źródłem białka i jednym źródłem węglowodanów. Wprowadzając dietę eliminacyjną, początkowo należy ją podawać razem z dotychczasową karmą i wraz z biegiem czasu, podawać coraz mniej „starej” karmy na rzecz hipoalergicznej. W czasie diagnostyki alergii pokarmowej właściciel musi zrezygnować z podawania psu przekąsek i nagród. Na spacer z psem właściciel powinien wychodzić na smyczy, by maksymalnie ograniczyć możliwość zjedzenia przez psa czegoś „po drodze”. Jeśli opiekun nie wie, co dokładnie je jego pupil, dobrym pomysłem jest założenie dziennika dietetycznego i codziennie zapisywanie podanego i pobranego pokarmu przez psa, podarowanych nagród i smaczków oraz własnych obserwacji. Zaleca się również prowadzenie dokładnych zapisków podczas stosowania diety eliminacyjnej – przedstawienie ich lekarzowi weterynarii podczas wizyty znacznie ułatwi diagnostykę. W diecie eliminacyjnej najczęściej używa się diet hipoalergicznych, opartych na białku hydrolizowanym. Hydroliza białka powoduje uzyskanie mniejszych cząsteczek (rzędu 3000 – 10 000 daltonów), przez co obniża się ich antygenowość i nie występuje reakcja alergiczna. Jednak czasami przy hydrolizie białka mogą powstawać małe peptydy, które pogarszają smak karmy i mogą powodować biegunki. Co ciekawe, nawet jeśli stosuje się hydrolizaty białka, na które zwierzę jest uczulone, nie dają one objawów klinicznych. Dietę eliminacyjną należy stosować nawet 8 tygodni. Jeśli podczas intensywnego drapania się powstały rany, pies jeszcze po wyeliminowaniu czynnika alergennego może się w tych miejscach lizać, aż do zagojenia się ran. Założenia diety eliminacyjnej• Wprowadzenie zupełnie nowego źródła białka i węglowodanów – najlepiej jest stosować tylko jeden rodzaj białka i jeden rodzaj węglowodanów• Stosowanie komponentów o wysokiej strawności• Wprowadzenie białka hydrolizowanego• Stopniowe wprowadzanie diety przez około 6 – 10 dni• Kategoryczny zakaz podawania smakołyków, resztek posiłków i nagród• Dietę należy stosować przez 6 – 10 tygodni Kolejny etap, czyli próba prowokacyjnaPo kilku tygodniach diety eliminacyjnej, kiedy objawy już całkowicie ustąpią, do żywienia psa należy kolejno wprowadzać składniki, które zwierzę otrzymywało przed stosowaniem hydrolizatów. W przypadku zjedzenia uczulającego pokarmu, objawy choroby powrócą w ciągu kilkudziesięciu godzin. Objawy mogą pojawić się nawet po dwóch tygodniach od wprowadzenia nowego produktu, dlatego zwierzę cały czas trzeba obserwować. Jeśli przez 3 dni podawania nowego składnika nie wystąpią objawy niepożądane, takie jak rumień czy świąd, zwierzę prawdopodobnie nie jest uczulone na ten konkretny ustaleniu składników, które uczulają psa, należy ich bezwzględnie unikać. Zapisz się na newsletter! Alergia u psa to, tak jak u człowieka, nieprawidłowa, nadmierna reakcja układuimmunologicznego na kontakt z alergenem. Alergenami są obce dla organizmu substancje,które występują w środowisku, a które u zdrowych psów nie wywołują żadnych psa alergika po kontakcie z uczulającym go alergenem, pojawiają się intensywnyświąd oraz rany na skórze wywołane uporczywym drapaniem się. Sprawdź, jak dbać o psa zalergią, skąd w ogóle biorą się alergie u psów i jak przynieść ulgę pupilowi. Z tego wpisu dowiesz się Jakie są objawy alergii u psa? Co zrobić, gdy wystąpi reakcja alergiczna u psa? Co uczula psa i jakie są rodzaje psich alergii? Jak wygląda leczenie alergii u psa? Jak pielęgnować skórę i sierść psa alergika? Alergia u psa – objawy Najczęstsze objawy alergii u psa to: intensywny świąd – drapanie czy nawet wygryzanie ciała przez psa to jeden z pierwszych symptomów pojawienia się reakcji alergicznej; rany spowodowane drapaniem i gryzieniem, które mogą powodować ropne zapalenie skóry (co jeszcze bardziej nasila świąt); rumień; wysypka; nadżerki; krostki lub grudki. Najczęściej zmiany skórne pojawiają się na uszach, głowie czy wargach czworonoga, choć mogą też wystąpić na brzuchu, między palcami czy na bokach ciała. Co zrobić, gdy wystąpi reakcja alergiczna u psa? Jeśli zauważysz u psa niepokojące objawy, udaj się do weterynarza. Lekarz przeprowadzi z Tobą wywiad, którego celem będzie zebranie informacji o diecie, pielęgnacji i potencjalnych alergenach, które mogą występować w otoczeniu psa. Diagnozę stawia się zwykle po wykonaniu badań, takich jak: śródskórne testy alergiczne (badanie to polega na podaniu psu pod skórę wyciągów alergenów); badania serologiczne, których celem jest sprawdzenie poziomu przeciwciał IgE we krwi; biorezonans; pobranie zeskrobiny, odcinki czy cienkoigłowej biopsji aspiracyjnej ze zmiany na skórze. Inną metodą rozpoznania alergii u psa jest dieta eliminacyjna, która polega na zastąpieniu źródeł węglowodanów i białka, nowymi źródłami – najlepiej takimi, z którymi pies nie miał do tej pory styczności. Zwykle w tym celu wybiera się specjalistyczne karmy hipoalergiczne lub zbilansowaną, skomponowaną pod okiem weterynarza, dietę domową. Warto wiedzieć! Które rasy są bardziej narażone na alergię Niektóre rasy mogą być bardziej podatne na alergie. Zalicza się do nich foksteriery, labradory, boksery, owczarki niemieckie, cocker spaniele, golden retrievery, dogi argentyńskie, sznaucery miniaturowe, buldogi francuskie i angielskie, mopsy, teriery szkockie, shar-peie, dalmatyńczyki. Oczywiście u przedstawicieli tych ras alergia nie musi wystąpić w ogóle, tak samo, jak nie jest powiedziane, że psy innych ras czy nawet kundelki nigdy nie będą miały uczulenia. Co uczula psa? Rodzaje psich alergii Rodzajów psiego uczulenia jest kilka. Oto najczęściej występujące rodzaje alergii: Alergia pokarmowa u psa – objawia się najczęściej intensywnym świądem. Zdarza się, że w uszach pojawia się nieprzyjemny zapach lub większa ilość woskowiny. Nie jest łatwo zdiagnozować ten rodzaj uczulenia, ponieważ na podstawie wyłącznie obrazu klinicznego nie da się stwierdzić, czy pupil ma alergię, czy może nietolerancję pokarmową (ta wymaga innych metod leczenia). Alergię pokarmową stwierdza się zwykle po przeprowadzeniu bardzo dokładnego wywiadu i zastosowaniu diety eliminacyjnej. Najczęstszymi alergenami pokarmowymi są: drób, wieprzowina, zboża, ziemniaki, ryż czy produkty wysoko przetworzone. Alergia kontaktowa u psa – nazywana jest także kontaktowym zapaleniem skóry. Pojawia się u psów najczęściej po kontakcie np. z preparatami przeciwpasożytniczymi (obrożami czy płynami typu spot on), środkami pielęgnacyjnymi czy nawet domowymi detergentami. Reakcja alergiczna w tym przypadku to przede wszystkim świąd oraz intensywne drapanie. Czasem pojawia się także wysypka, ale zwykle tylko w miejscu kontaktu skóry z drażniącym czynnikiem. Ponieważ alergia kontaktowa pojawia się po kontakcie z preparatem przeciwpasożytniczym, część weterynarzy zaleca regularne zmiany stosowanych preparatów – po to, by organizm psa nie potraktował ich jako alergenów. Alergia wziewna u psa – podobnie, jak ludzie, psy mogą być uczulone na pyłki, roztocza, pleśń czy grzyby. Tego rodzaju uczulenie objawia się często świądem, wysypką, a czasem także problemami z oddychaniem czy atakami astmatycznymi. Alergię wziewną diagnozuje się poprzez wykonanie testów śródskórnych. Alergiczne pchle zapalenie skóry (APZS) – powstaje na skutek kontaktu skóry pupila ze śliną pcheł, a konkretniej – z białkiem w niej zawartym i najczęściej występuje w ciepłych miesiącach. Do pojawienia się reakcji alergicznej może dojść nawet wtedy, gdy uczulony pies ma kontakt tylko z jednym owadem. Uczulenie na pchły objawia się gwałtownym swędzeniem skóry oraz intensywnym drapaniem, które może doprowadzić do powstania ran na skórze czworonoga. Leczenie alergii u psa Alergia skórna u psa to choroba nieuleczalna. Leczenie stosuje się zwykle przez kilka lat lub przez całe życie czworonoga. W zależności od rodzaju uczulenia lekarze weterynarii decydują się najczęściej na takie metody: eliminacja z otoczenia psa alergenu; leczenie objawowe – podawanie pupilowi sterydów (lub sterydów z dodatkiem środków paliatywnych); stosowanie preparatów odczulających dla zwierząt; odpowiednia dieta (przede wszystkim w przypadku psów z alergią pokarmową); odczulanie (immunologia swoista) – stopniowe przyzwyczajanie organizmu do rosnących dawek alergenu (ma to na celu zmniejszenie reakcji alergicznej). Skóra psów z alergią jest często podrażniona i wysuszona, na skutek intensywnego drapania i wygryzania. Dotyczy to zarówno psów z alergią kontaktową, jak i pokarmową czy wziewną. W związku z tym warto stosować kosmetyki do pielęgnacji, które łagodzą podrażnienia, nawilżają skórę i zmniejszają świąd. Aby łagodzić przykre dolegliwości, nie zaogniać zmian i zmniejszyć prawdopodobieństwo podrażnienia skóry, najlepiej stosować preparaty, które nie zawierają substancji drażniących, takich jak siarczany, alkohol, produkty petrochemiczne, fosforany czy parabeny. Najlepiej postawić na preparaty z naturalnym składem i wyciągami z roślin. Możesz wybrać np.: Kondycjonujący szampon do sierści suchej i łuszczącej się WildWash Pro z wyciągiem z liści manuka, lawendą i aloesem; Kondycjonujący szampon do skóry suchej i łuszczącej się WildWas Pet z miodem i płatkami owsianymi; Szampon dla psów z bardzo wrażliwą skórą WildWash Pet Sensitive z aloesem, nagietkiem i wyciągiem z nasion owsa; Szampon dla szczeniąt i kociąt oraz do skóry bardzo wrażliwej WildWash Pro z aloesem i olejkiem z wiesiołka dwuletniego. Oprócz szamponów warto też stosować odzywki dla psów, które dodatkowo nawilżą i odżywią skórę, takie jak: Odżywka naturalna do każdego rodzaju sierści WildWash Pet z organicznym masłem Shea i dziewiczym olejem kokosowym; Odżywka naturalna do sierści psa WildWash Pro z masłem Shea, olejem kokosowym i olejkiem różanym. Jeśli Twój pies jest alergikiem, musisz przygotować się na to, że prawdopodobnie przez całe jego życie trzeba będzie dbać o to, by reakcje alergiczne pojawiały się jak najrzadziej i były dla pupila jak najmniej dokuczliwe. Odpowiednie leczenie i pielęgnacja pomogą Ci utrzymać dobre zdrowie Twojego czworonożnego przyjaciela, który z całą pewnością odwdzięczy Ci się ogromną miłością i oddaniem. ;)

alergia pokarmowa u psa zdjecia